ARTYKUŁ

CUKRZYCA CIĄŻOWA

Odpowiednie komponowanie posiłków jest jednym z najważniejszych części terapii. Dieta w cukrzycy ciążowej jest sposobem odżywiania dla całej rodziny – z korzyściami zdrowotnymi dla każdego!

Cukrzyca ciążowa to rodzaj cukrzycy, która występuje w trakcie ciąży u kobiet, które wcześniej miały prawidłowy poziom cukru we krwi. Wywołują ją zmiany gospodarki hormonalnej. W efekcie dochodzi do niedoboru insuliny albo do zmniejszenia reaktywności organizmu na ten hormon.

Cukrzyca ciążowa może pojawić się u każdej z nas, ale bardziej narażone są kobiety, które przed zajściem w ciążę miały sporą nadwagę, bądź w ich najbliższej rodzinie jest ktoś chory na cukrzycę typu II. Ryzyko wzrasta też wraz z wiekiem i przy kolejnej ciąży (zwłaszcza, jeśli w poprzedniej stwierdzano podwyższony poziom cukru).

To zaburzenie, powodujące zbyt wysokie poziomy cukru we krwi zazwyczaj mija po urodzeniu dziecka. Jednak nie należy go lekceważyć, gdyż konsekwencje mogą być groźne zarówno dla mamy jak i dziecka, zarówno w czasie ciąży, podczas porodu jak i w późniejszych latach.

Na szczęście wiele można zdziałać, żeby kontrolować swoje poziomy cukru we krwi i zadbać o zdrowie swoje i swojego dziecka. Odpowiednie komponowanie posiłków jest jednym z najważniejszych części terapii. Dieta w cukrzycy ciążowej jest sposobem odżywiania dla całej rodziny – z korzyściami zdrowotnymi dla każdego!

Plan żywienia ma na celu:

- utrzymywanie poziomu cukru we krwi na poziomie ustalonym przez lekarza prowadzącego

- zapewnienie wszystkich składników odżywczych niezbędnych dla ciężarnej i rosnącego dziecka

- osiągnięcie odpowiedniej masy ciała podczas ciąży

odczas ciąży

Jak zdrowo jeść?

1.     Węglowodany

Najważniejszym składnikiem w diecie wpływającym na ilość glukozy we krwi są węglowodany. Pomimo, że naszym celem jest minimalizowanie skoków cukru we krwi, nie można zrezygnować z ich spożywania – węglowodany są niezbędnym źródłem energii dla ciężarnej i dziecka. W cukrzycy ciążowej wyjątkowo istotne jest regulowanie ilości, jakości i częstości spożywanych węglowodanów.

    Częstość

Produkty z tej grupy należy spożywać do każdego posiłku i przekąski, które powinny być spożywane regularnie –idealnie co 2,5-3 godziny. Większe przerwy spowodują zbyt silne uczucie głodu, przez który możemy przekroczyć optymalną wielkość porcji.

   Jakość

Należy wybierać wysoko odżywcze i bogate w błonnik węglowodany takie jak rośliny strączkowe, warzywa skrobiowe (marchew, ziemniaki, kukurydza), chudy nabiał, owoce oraz  pełnoziarniste pieczywo, makaron i ryż. Unikać należy niepotrzebnych i szkodliwych źródeł takich jak słodycze, soki owocowe, napoje słodzone i cukier.

W cukrzycy bardzo ważna jest wiedza o indeksie glikemicznym (IG) produktów, które jemy.

Ten indeks szereguje artykuły spożywcze zawierające węglowodany według efektu, jaki wywierają na poziom cukru we krwi. Im niższy IG produktu, tym lepiej – spowoduje mniejszy skok cukru we krwi po posiłku.

Tak więc spożywanie produktów z niskim IG:

- ustabilizuje poziomy cukru we krwi

- zmniejszy zapotrzebowanie organizmu na insulinę po posiłku

- pozwoli czuć się dłużej sytą i zredukuje uczucie głodu

- ułatwi utrzymanie zdrowej wagi ciała

Na wysokość indeksu glikemicznego ma wpływ nie tylko rodzaj produktu, ale także sposób jego przyrządzania.

Praktyczne rady – IG:

- wybieraj przynajmniej jeden produkt z niskim IG do każdego posiłku

- używaj octu i soku z cytryny do przyrządzania potraw – obniżają IG posiłku

– nie przegotowuj potraw zawierających węglowodany (np. makaron, marchew, płatki owsiane)

- włączaj białko do swoich posiłków (rośliny strączkowe, jajka, ryby, nabiał odtłuszczony, chude mięso)

- jedz dużo roślin strączkowych, takich jak fasola, ciecierzyca, groch, soja – zawierają zarówno węglowodany jak i białko

- jedz dużo warzyw nieskrobiowych (ogórki, pomidory, papryka, bakłażan, cukinia, cebula i wiele innych), przyrządzaj dużo sałatek

   Ilość

Zazwyczaj zaleca się zjedzenie 12 porcji węglowodanów dziennie. 1 taka porcja dostarcza 15g węglowodanów. Jak to wygląda w praktyce?

2. A co z tłuszczem?

Pomimo tego, że nie podnosi on poziomu cukru we krwi bezpośrednio, jednak powinniśmy na niego uważać komponując posiłki, ponieważ:

- jego wysoka konsumpcja utrudnia działanie insuliny, co może pośrednio prowadzić do wyższej glikemii

- może spowodować nadmierne przybieranie na wadze, co negatywnie wpływa na przebieg choroby

- może spowodować podniesienie poziomu cholesterolu we krwi, co w połączeniu z cukrzycą ciążową może przyspieszyć rośnięcie dziecka i w konsekwencji utrudnić poród

- nadmiar tłuszczu nie jest dobry dla naszego serca

Wobec tego wybierajmy odtłuszczony nabiał i chude mięsa, do tego oszczędnie stosujmy oleje, śmietanę, majonez, sosy sałatkowe i masło. Wysoko tłuszczowe słodycze jak lody i ciasta oraz potrawy smażone powinny być ograniczone lub wyłączone z diety.

3. Dodatkowe porady żywieniowe:

• Jedz bardzo małe śniadania i podobnej wielkości przekąskę około 2 godziny później – w cukrzycy ciążowej poziomy cukru szczególnie trudno uregulować rano, rozsądnie jest więc zjeść mniej węglowodanów na śniadanie niż na lunch lub kolację. Na przykład na śniadanie można zjeść jedną porcję nabiału, jedną porcję skrobi (płatki lub chleb) i do tego źródło białka.

• Wybieraj produkty bogate w błonnik – pełnoziarniste pieczywo i płatki, świeże i mrożone warzywa i rośliny strączkowe, a owoce – zwłaszcza po południu i na przekąskę

• Pij wodę zamiast soków owocowych – wypicie ponad półtora litra wody dziennie sprawi, że przez cały czas będziemy miały uczucie sytości i w żołądku nie będzie miejsca na wciśnięcie niczego słodkiego. Soki owocowe, nektary i napoje z pewnością podniosą poziom cukru we krwi, bo owoce, choć zdrowe, zostały pozbawione błonnika i w efekcie mamy prawdziwą bombę cukrową

• Jedz zdrowe bakalie – zamiast objadać się ciasteczkami sięgnij po garść orzechów, migdałów i suszonej żurawiny. Są o wiele zdrowsze, a równie słodkie i chrupiące

• Jedz owoce zamiast słodyczy – jeśli mamy ochotę na małe co nieco, starajmy się, aby było ono czymś zdrowym i wartościowym. Podduśmy w garnuszku jabłko z cynamonem, dodajmy gęstego jogurtu i posypmy uprażonymi na patelni płatkami migdałowymi – będzie to rozkosz dla podniebienia i zdrowy posiłek dla malucha

• Podjadaj warzywa – jeśli dopadnie cię „mały głód” między posiłkami, miej przygotowaną obraną marchewkę, kalarepkę lub pokrojoną paprykę. Warzywa pozwolą zaspokoić apetyt i odwrócić uwagę od słodyczy

• Nie pij kawy – nadmiar kawy wypłukuje z organizmu cenny magnez. Najlepiej jest uzupełniać magnez jedząc orzechy i ciemne kasze, które są jego świetnymi źródłami

• Jedz powoli – powolne jedzenie, delektowanie się posiłkiem, także słodkim, daje uczucie sytości na dłużej, a dzięki temu zjada się mniejsze porcje

4. Uważnie czytaj etykiety kupując produkty w sklepie

Zwróć uwagę na ilość węglowodanów w porcji oraz na skład:

• Krok 1: sprawdź zawartość cukru w produkcie (powinno go być poniżej 10g na 100g produktu)

• Krok 2: sprawdź zawartość tłuszczu (również powinno być poniżej 10g na 100g produktu), mleko i jogurt powinny go mieć poniżej 2g na 100g

• Krok 3: sprawdź ile węglowodanów jest w porcji produktu, którą zjesz; na duży posiłek powinno to być około 30-45 g, a na przekąską wystarczy 15-30 g

• Krok 4: błonnik – dobrze, żeby produkt miał go więcej niż 5g na 100g

• Krok 5: sól – lepiej, żeby produkt nie zawierał dodanej soli, a przynajmniej nie więcej niż 300 mg na 100g

5. Przykładowy jadłospis:

Śniadanie: 1/4 szklanki płatków owsianych z połową szklanki nisko tłuszczowego mleka, do tego 1 porcja owoców (np. 1 jabłko lub 4 morele)

Lunch/ kolacja: 2 kromki pełnoziarnistego i sałatka z chudym mięsem, rybą lub chudym serem, do tego porcja owoców lub mały kubeczek nisko tłuszczowy jogurtu

Obiad: 100-120g chudego mięsa lub ryby z ½ szklanki ryżu brązowego, do tego sałatka lub ugotowane warzywa nisko skrobiowe (sałata, brokuły, kapusta, kalafior, szpinak, cukinia itp.), do tego mały owoc i mały kubeczek nisko tłuszczowego jogurtu

Przykłady przekąsek (2 lub 3 w ciągu dnia):

•  porcja owoców,

• 100g jogurtu,

• 2 kromki pełnoziarnistego pieczywa chrupkiego z niskotłuszczowym serkiem/pastą

Aktywność fizyczna

Odpowiednia aktywność fizyczna powinna być wykonywana codziennie przez każdą kobietę w ciąży, jednak dla kobiet z cukrzyca ciążową jest ona wyjątkowo istotna: ruch powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi i ułatwia kontrolowanie glikemii. Im więcej partii mięśniowych jest aktywowanych podczas ruch, tym większe zużycie glukozy z krwi.

Odpowiedni ruch w czasie ciąży to na przykład: szybki spacer, pływanie, ćwiczenia w wodzie dla ciężarnych, pilates i joga.

Ćwiczenia powinny trwać codziennie około 30 minut.

Aktywność fizyczna ułatwi utrzymanie prawidłowej masy ciała, zredukuje poziom stresu, wzmocni mięśnie i zwiększy gibkość ciała. Poza tym będzie ulgą na bóle kręgosłupa, poprawi krążenie i przygotuje ciało do porodu.

Za wysoki cukier po posiłku?

W przypadku nieprawidłowego wyniku pomiaru glukozy we krwi po posiłku należy się zastanowić, co mogło być tego przyczyną:

1. Czy posiłek nie był zbyt obfity? - spróbuj bardziej równomiernie rozkładać węglowodany w posiłkach w ciągu dnia (możliwe, że musisz zmniejszyć porcję węglowodanu w głównym posiłku na rzecz zwiększenia przekąski)

2. Czy nie jem za dużo węglowodanów? - węglowodany są bardzo istotne, ale nie powinny zdominować wszystkich posiłków i przekąsek; upewnij się, że przyjmujesz także białko i nieskrobiowe warzywa

3. Czy mogłam wybrać lepszy rodzaj węglowodanów? - zawsze staraj się wybierać produkty o niskim IG i łącz węglowodany z białkami

4. Czy posiłek nie obfitował w tłuszcz? - tłuszcze wpływają na przetwarzanie cukru (glukozy) w organizmie, co może powodować wzrost glikemii kilka godzin po tłustym posiłku; unikaj tłustych sosów, deserów, smażonych potraw i niezdrowych dań na wynos

5. Czy uprawiałam dzisiaj sport? - codzienna dawka zdrowego ruchu pomoże w stabilizacji poziomu cukru we krwi, apetytu i wagi, ponadto siedzenie po posiłku spowoduje gorszą glikemię niż jakikolwiek ruch (spacer, sprzątanie)

6. Czy przyjęłam odpowiednią dawkę leku? - jeśli lekarz zalecił przyjmowanie insuliny lub innego leku, pominięcie dawki lub nieprawidłowa ilość przyjętego leku wpłynie na glikemię

 Przestrzeganie zaleceń lekarza, zdrowe odżywianie i aktywność fizyczna z pewnością pomogą w osiągnięciu celu – będziesz mogła cieszyć się czasem ciąży i oczekiwać przyjścia na świat zdrowego dziecka.

Napisano przy współpracy z Magdaleną Korczak.